Bối cảnh: thời điểm là ở một tương lai khi mà loài người sắp diệt vong. Đôi khi có những thông điệp được truyền tải bằng sự gián tiếp hay nhờ vào suy luận của người xem, “tại sao nó như vậy?”, chính xác hơn thì “tại sao những công dân trong phim lại sợ bị đày đến các nước thuộc địa?”. Nhìn vào những gì đang diễn ra trong thế giới thực ta thấy rằng sự tồn tại của nước nghèo và nước giàu đều phụ thuộc vào những nhà máy sản xuất được xây dựng, tất nhiên là ở nước nghèo, và nơi đó sẽ trở thành bãi rác – trại nô lệ – nhà tù hay nôm na là cái “cầu tiêu” của cả thế giới, song hành với nó là cái chết từ thể xác đến tâm hồn, là bệnh tật, dốt nát và mất tự do. Đó là nói đến hiện tại, còn ở một tương lai như trong phim thì sao? khi loài người trong cơn hấp hối thì những thứ ấy sẽ xuất hiện ở cả nơi được xem là thiên đường – nước Mỹ.
Quà của Chúa: Chúa – Đấng Sáng Tạo – Sự Sống hay được gọi bằng bất cứ tên gì, đã trao tặng cho con người rất nhiều món quà quý giá, nhưng bởi vì lý do nào đó mà con người đã từ bỏ thậm chí chà đạp, để rồi khi Ngài lấy lại thì “hắn” mới cảm thấy nó quý giá trong sự đói khát khôn cùng. Khả năng sinh nở là một trong số đó. Chúng ta vẫn thấy hằng hà sa số những đứa trẻ bị giết chết từ trong bụng mẹ, sự chối từ thiên chức làm cha mẹ của rất nhiều người để họ được sống một cuộc đời tự do không bị trói buột của trách nhiệm. Sinh nở được xem là khả năng mang tính hiển nhiên, mà tâm lý con người thì cái gì có sẵn ắt không quý.
Nhu cầu của con người: Đôi khi sự thiếu thốn tạo ra tâm lý đói khát hơn là nhu cầu đói khát thật sự. Nếu khả năng sinh nở là hiển nhiên, người ta có thể chọn lựa không có con, nhưng khi nó là một việc khó khăn thì nhu cầu đó trở nên vô cùng mãnh liệt với bất cứ ai, cường độ mãnh liệt dẫn đến sự tranh đoạt ngày càng tàn khốc hơn, và tất nhiên luân lý cũng bị chà đạp nặng nề hơn để được thỏa mãn.
Đúng – Sai của xã hội: Trong mỗi thời kỳ của lịch sử loài người, luôn tồn tại một quan điểm đúng – sai nào đó, và nó thường được quyết định bởi số đông, như sự sở hữu chẳng hạn, tôi sở hữu vật đó nghĩa là tôi có mọi quyền đối với nó. Ngày nay chúng ta bảo mọi người đều bình đẳng, nhưng từng có thời kỳ mà người này là vật sở hữu của người kia. Cũng vậy, con cái được định nghĩa khi chúng có nguồn gốc duy truyền từ chính tôi, nhưng nếu khả năng duy truyền là một thứ bất khả với con người thì sao? Để thỏa mãn nhu cầu đó, tâm trí con người sẽ tự động chuyển đổi, nó tìm mọi cách để gán ghép hoặc định nghĩa lại thông qua một lý do hay điểm tựa nào đó để tạo ra một niềm tin mới – khả dĩ đạt được. Những kẻ thống trị trong phim đã dựa vào Kinh Thánh, bóp méo ý nghĩa thật sự, tạo ra một thứ lễ nghi “kinh tởm” để đạt mục đích cho chính họ và cho những người khác.
Đánh cắp – thứ tội nguyên thủy: có một quyển sách đã viết rằng đánh cắp là tội nặng nề nhất, vì xét cho cùng thì nó là căn nguyên của mọi thứ tội lỗi khác, khi giết người, ta đánh cắp mạng sống kẻ đó, cha/mẹ hay con cái của ai đó. Và để chiếm đoạt một thứ gì của bạn/tôi, từ tài sản, mạng sống, tự do, bạn bè hoặc người thân thì lý do “chính đáng” nhất sẽ là “phục vụ lợi ích chung của mọi người”. Người ta mang cái gọi là “sự cao cả” để thuyết phục bạn tự nguyện hoặc tồi tệ hơn chính là cưỡng chế bạn. Trong phim, khả năng sinh nở vô cùng khó khăn nên những kẻ thống trị đã biến nó thành thứ tài nguyên phục vụ xã hội, nhưng thật ra là phục vụ chính họ. Những cô gái có thể sinh nở trở thành nô lệ, bị hiếp dâm hợp pháp với pháp luật, sự hiếp dâm trở thành nghi lễ “cao quý” của tôn giáo. Và cả xã hội tin vào điều đó – ngoại trừ nạn nhân của nó.
Mục đích – công cụ: mục đích là chiếm đoạt, vậy công cụ là gì? Là biến giáo dục, lịch sử, tôn giáo rời xa mục đích cao cả của nó. Lẽ ra chúng là những thứ giúp con người vươn lên tự do và phát triển bản thân, nhưng giờ lại trở thành xiềng xích trói buộc, khiến con người trở nên ngu muội, giết chết trí tuệ và cảm xúc, làm con người thành loài thú, rô bốt. Để có sức mạnh chiếm đoạt, lực lượng của kẻ thống trị là bọn dốt nát và vô nhân, những kẻ thất bại trên con đường chân chính, những kẻ thành công nhờ vào lừa lọc và cơ hội. Vì chỉ có kẻ dốt nát vô cảm mới thực thi mệnh lệnh một cách chính xác dù nó vượt qua luân thường đạo lý. Vì chỉ có kẻ lừa lọc mới ngày đêm suy tính những thủ đoạn thâm sâu nhất.
Những con ếch trong nồi: Mọi thứ mà ta nhận được đều là kết quả của một quá trình lâu dài, như những con ếch trong nồi nước đang nóng dần, khi nước sôi, chúng chẳng còn sức để nhảy ra. Trong phim, khi xã hội đang biến đổi, khi những kẻ độc tài đang mưu toan nắm quyền, thì những công dân của Mỹ và cô gái vẫn sống trong một tâm thái hồn nhiên không biết gì, để rồi khi mọi việc đã xong, khi họ thức tỉnh và biểu tình thì thứ mà họ nhận được lại là những làn đạn vô tình, những giá treo cổ, họ trở thành công cụ sinh nở và bị hiếp dâm. Và cuối cùng, một xã hội vô nhân sẽ biến con người thành vô nhân.
Nhu cầu nền tảng: Dù ham muốn được thỏa mãn hay tham vọng của con người là gì đi nữa thì nhu cầu cơ bản nhất của nó vẫn là truy tìm tình yêu, hạnh phúc và sự thanh thản trong tâm hồn. Khi sự vô nhân càng chồng chất thì những nhu cầu cơ bản đó càng trở nên mãnh liệt hơn. Và cũng chính vào lúc ấy, con người sẽ thật sự thức tỉnh, biết mình là ai, mình cần gì, mình phải làm gì. Những thứ mà họ từng bỏ qua như trí tuệ, cảm xúc, lòng dũng cảm …sẽ quay về. Đó chính là lúc con người thăng hoa trong chính nỗi đau và sự giằng xé mà họ gánh chịu.
Có một quảng thời gian khá dài tôi vẫn không hiểu tại sao Imagine của John Lennon là bài hát bất hủ, nhưng cũng nhờ vào thời gian dài đó mà tôi hiểu ra. Mọi thứ đau khổ mà con người gánh chịu đều do con người “tự giới hạn mình” trong cái biên giới chật hẹp mà họ tạo ra. Khi ta thật sự tự do, ta tự do ngay cả trong gông cùm của xã hội, tự do trước sự sợ hãi, trước cái chết của chính thân xác ta. Vậy vấn đề cốt lõi với ta sẽ là: tôi tìm tự do đó ở đâu và bằng cách nào?
Để xã hội tốt đẹp hơn – Hãy ủng hộ tài chính Chí Blog:
Hàng tháng: https://www.patreon.com/chi_blog_movie_reviews
Paypal: https://www.paypal.com/paypalme/nguyenminhchi2806
Bank – Người nhận: Nguyễn Minh Chí, NH TMCP SAI GON THUONG TIN CN TIEN GIANG, Số TK: 0601 4671 8526
Ví momo:
Top 120 Best review phim ý nghĩa trên Chí Blog
Đảo Kinh Hoàng – Shutter Island (2010): 3 cấp độ hiểu
Hãy Đứng Bên Tôi – Stand by Me (1986): điểm tựa của cuộc đời
Một Thời Ở Anatolia – Once Upon a Time in Anatolia (2011): ánh sáng thiên thần trong đêm
Cô Gái Gián Đoạn – Girl Interrupted (1999): chúng ta điên hay tỉnh?
Chuyện Tào Lao – Pulp Fiction (1994): chuyện tào lao không tào lao
