The Batman (2022) là phim hành động – giả tưởng, Chí Blog – “website duy nhất VN giải mã phim nghệ thuật” sẽ phân tích sâu về ý nghĩa phim này, đó là cách mà các biên kịch phương tây đã tạo ra thứ gọi là “vũ trụ điện ảnh”, bài này hoặc những bài trong hiện tại của tôi không hẳn là một review phim theo nghĩa thông thường nữa, chúng thường là tập hợp của nhiều yếu tố thuộc về bản chất, của con người, của xã hội, của nền điện ảnh. Doanh thu của phim là 700 TRIỆU ĐÔ (trend mới, TRĂM TỈ xưa rồi hen), IMDb 8.0 , phim hay, bài viết tiết lộ nội dung phim.
Ý nghĩa thông điệp truyền tải
Trước tiên, điều khiến tôi băn khoăn là tại sao phim có tựa đề là The Batman, trong khi các bộ trước chỉ có từ Batman, việc có thêm chữ “The” có ý nghĩa gì? Mặc dù không phải là nhà ngôn ngữ học, nhưng tôi vẫn có thể suy suy luận rằng, ví dụ từ “human” là chỉ về một con người nói chung, nhưng “The Human” là chỉ về tính toàn thể về bản chất của loài người, nghĩa là “human” là một phần trong cái “The Human”, với The Batman cũng thế, từ đó cho thấy bộ phim này tập trung chủ yếu vào những nhân tố tạo nên con người Batman. Đối với điện ảnh phương tây, tựa phim được tạo ra bằng cách mang trong nó ý nghĩa tinh túy nhất của toàn bộ nội dung phim, cách đặt tiêu đề bài viết trên Chí Blog cũng giống vậy. Vì vậy khi đọc một cái tựa hoặc tiêu đề bài viết, chúng ta có thể đưa ra những đánh giá ban đầu về thứ đó hoặc người tạo ra nó, bản chất và mục đích của người đó, ví dụ như để câu view hoặc tầm nhận thức chẳng hạn.
Trở lại bộ phim, cảnh mở đầu là sự quan sát của tên tội phạm với thị trưởng đang trong giai đoạn tái tranh cử, chúng ta thấy gì? Con ông ta trong trang phục “anh hùng” và dùng thanh gươm đồ chơi đâm ông ta, sau đó ông ta giả vờ ngã xuống chết, sau đó nữa thì ông ta bị Riddler giết chết. Cả 2 sự việc có liên quan nhau về mặt hình tượng, nghĩa là theo cách nào đó thì tên tội phạm này chính là một đứa “con rơi” của ông ta, giả như cha của Bruce (batman) còn sống và thành thị trưởng thì cái trại trẻ mồ côi đã được tài trợ và cải thiện, nhưng sau khi ông ấy chết và vị này lên làm thị trưởng thì cái trại trẻ mồ côi đó đã bị bỏ mặc. Vụ sát hại là sự trả thù đến từ quá khứ.
Câu hỏi thứ 2 tôi đặt ra là biểu tượng “?” của Riddler có ý nghĩa gì? Tên siêu tội phạm này cực kỳ thông minh và làm khó người khác bằng những tội ác mang theo câu đố. Thật ra thì “?” – câu hỏi lớn nhất mà Riddler đặt ra cho chính bản thân hắn và mọi người là: tại sao hắn bị bỏ rơi trong đau khổ, tại sao cha mẹ hắn bỏ hắn, tại sao xã hội bỏ hắn, tại sao hắn trở thành trẻ mồ côi. Việc này có liên hệ đến một cảnh khác khi Batman điều tra về Riddler, một dấu chấm hỏi lớn ở chính giữa, và nó đều có các mối dây liên hệ đến cả 3 ngành là lập pháp – hành pháp – tư pháp, và như tôi vừa nói, Riddler hoặc đồng phạm với hắn là những đứa trẻ bị bỏ rơi trong trại trẻ mồ côi của ngày xưa, sau đó từng đứa trẻ ấy lớn lên với sự oán hận, “chúng” tham gia vào mọi ngành nghề trong xã hội, cho nên không một tội ác nào thoát khỏi sự quan sát của “chúng”, không một sự thật nào mà “chúng” không biết, Riddler chỉ là “bộ não” của “chúng” mà thôi.
Cái hung khí giết vị thị trưởng là một dụng cụ dùng trong gia đình, có vẻ như chủ yếu dùng cho lò sưởi, đầu kia của nó là cái búa chẻ củi, còn đầu này là để xúc những tro tàn, hoặc trong nhiều tính năng khác nữa. Sau đó Batman đã dùng “vật chứng” này nại lên cái sàn trong nhà Riddler, lại thêm nhiều nghĩa ẩn dụ được lồng vào phim, vị thị trưởng bị giết bởi một “công cụ”, quyền lực là một công cụ, nhưng ông ta dùng nó để tư lợi, cái thành phố này đẹp đẽ vào ban ngày nhưng đầy tội phạm vào ban đêm, giống như cái sàn nhà, khi nạy các tấm ván trơn tru lên thì chúng ta thấy phía dưới nó là tấm bản đồ bị đặt bom, nó cũng là biểu tượng cho những ung nhọt của thành phố.
Những điều mà Riddler đang làm là phơi bày những ung nhọt đó ra với ánh sáng, là chỉ cho Batman thấy thành phố này đang thối nát đến cỡ nào, và thành phố cần được “thanh tẩy” bằng những vụ giết người, bằng “nước” qua vụ ngập lụt, và cả những người dân đã chết trong vụ phá hoại đó nữa, vì họ cũng “có tội” vì đã không tìm cách cải thiện thành phố.
Thế ra những việc làm của Riddler là đáng khen và hắn là “anh hùng”? Không phải, hắn làm vì trả thù, hắn vạch trần sự thật là để phá hủy, hắn đã bước gần đến sự hư vô, thứ hắn tàn phá không phải chỉ là thành phố và con người trong đó, hắn muốn phá hủy mọi niềm tin về sự tốt đẹp, đặt biệt hơn, mục đích chủ yếu của hắn là nhắm vào Batman – người duy nhất trong thành phố có đủ thông minh – quyết tâm – tài lực để ngăn cản hắn.
Cả một chuỗi sự kiện nhắm đến điều mà Batman luôn tin tưởng, đó là cha anh ấy là một người tốt. Riddler muốn thay đổi niềm tin đó, muốn chỉ ra rằng người cha đó là một kẻ xấu, rằng ông ấy đã dùng quyền lực để giết chết một nhà báo để bảo vệ vợ (mẹ của Batman), nếu Batman tin vào điều này thì hẳn sẽ trở thành đồng sự với Riddler. Nhưng cuối cùng thì Riddler đã thất bại bởi một sự thật khác, cha của Bruce đúng là một người tốt, ông ta chỉ “nhờ” Falcone dùng tiền để bịt miệng, nhưng Falcone đã lợi dụng chuyện này và giết chết nhà báo, khi biết chuyện thì cha của Bruce muốn tự thú nên cũng bị Falcone giết luôn.
Chí Blog có kịch bản phim điện ảnh, ai mua không?
Vậy thì tất cả những điều tôi vừa phân tích có ý nghĩa gì và liên quan gì đến bản chất của Batman? Thứ nhất, không phải ai đó chỉ ra cho chúng ta thấy “sự thật” thì đều là người tốt và tin tưởng họ, đôi khi họ sữ dụng “sự thật” đó để lừa dối ta, để khiến ta đánh mất niềm tin vào sự chính nghĩa và những điều tốt đẹp, để khơi lên hận thù trong chúng ta, hoặc họ dùng sự thật để biện minh cho việc trả thù của chính họ.
Thứ 2, nếu con người không cố gắng xây dựng những điều tốt đẹp, thì họ đã trở thành đồng phạm với kẻ gây ra tội ác, và ngày nào đó, nạn nhân của những tội ác này sẽ đội mồ sống dậy để trả thù, họ tưởng là họ vô can và vô tội, sự thật không phải vậy, tất cả chúng ta là một. Từ đó có thể suy ra rằng, một người nắm giữ “nguồn lực – quyền lực” càng lớn thì càng phải tuân thủ về mặt đạo đức càng lớn, ví như câu chuyện về người cha của Bruce, việc ông ấy làm tưởng là nhỏ, nhưng nó khiến cho vị nhà báo bị giết, sau đó là cái chết của chính ông ấy, sau đó là trại mồ côi bị bỏ rơi, sau đó cả thành phố trở thành thối nát.
Thứ 3, bộ phim cho chúng ta thấy cái được gọi là di sản qua 3 nhân vật Batman – Catwoman – Riddler, 3 nhân vật này đều là trẻ mồ côi nhưng có tính cách hoàn toàn khác nhau, Batman chính, Catwoman tà, Riddler ác, bởi hoàn cảnh tạo ra và di sản để lại cho họ khác nhau. Cha mẹ của Batman là người tốt, là thành phần trí thức và siêu giàu, sau khi họ bị giết thì còn lại vị quản gia (“di sản” sống) để dạy dỗ và giữ lại sự thật để nói cho Batman biết. Cha của Catwoman là kẻ xấu, mẹ là gái điếm, nhưng dù sao thì cô ấy cũng được người mẹ bảo vệ khi bà ấy còn sống, và không bị xã hội hủy hoại nhờ một phần quan tâm cực nhỏ từ người cha xấu. Còn với Riddler thì hắn không được để lại gì cả, không cha mẹ, không tài sản, khi hắn tìm thấy hy vọng (từ cha của Batman) thì sau đó cũng bị cướp mất.
Thứ 4, phim chỉ ra rằng Batman cũng là một con người, những việc anh ấy làm chưa hẳn hoàn toàn vì chính nghĩa, một phần trong đó cũng là để trả thù, nhưng sự trả thù đó khi kết hợp với chính nghĩa thật sự (kết quả của di sản) thì nó có ranh giới về mặt đạo đức cũng như mục đích trong sáng. Batman thông minh nhưng kém rất nhiều so với những tên tội phạm mà anh ấy đối đầu, nhưng sau mọi cuộc chiến thì anh ta vẫn sống còn kẻ ác thì thất bại, bởi vì Batman bảo vệ sự sống và sự chính nghĩa, và ngược lại thì 2 thứ này sẽ bảo vệ anh ấy, giúp anh ấy ngày càng thông minh hơn và mạnh mẽ hơn, và từ một con người, anh ấy trở thành “siêu anh hùng” hàng đầu trong truyện tranh và điện ảnh.
Về ngôn ngữ điện ảnh, ngoài những điều đã nói, còn 2 thứ khác chúng ta nên chú ý, đó là đôi mắt, 3 nhân vật chính trong phim đều mang mặt nạ, nhưng chỉ có Reddler là mang kính, đó là cặp kính thù hận, hoặc khi hắn bị bắt, bạn thấy cặp kính phản chiếu ánh sáng từ bóng đèn điện? Nó giống như mắt hắn đang phát ra ánh sáng, giống như việc hắn vạch trần sự thật, “ánh sáng” đó không phải ánh sáng thật xuất phát từ tâm hồn, hoặc theo nghĩa khác thì tâm hồn hắn chỉ là sự phản chiếu từ ánh sáng nhân tạo trong “nhà tù”.
Cái thứ 2 là biệt danh “chuột có cánh” mà đôi lúc bị nhầm lẫn với “bồ câu”, cái biệt danh này là sự cố ý của Reddler, khi nhầm là “bồ câu” thì nó sẽ ám chỉ đó là kẻ đưa thư, kẻ biết mọi sự thật và Batman sẽ tìm theo hướng này, nhưng ý nghĩa thật sự của từ đó lại là “chuột cái”, và như chúng ta biết, đó là biệt danh của Falcone – kẻ đầu sỏ tạo ra mọi thứ tồi tệ trong thành phố, ông ta là chủ mưu giết cha của Batman, ông chủ thật sự của câu lạc bộ trong câu lạc bộ, làm tha hóa nhân viên chính phủ và dùng sai lầm của họ để điều khiển họ, ông ta đúng là một con chuột cái đã sinh ra một đám chuột con.
Sẵn phim này tôi sẽ nói về cách xây dựng “vũ trụ điện ảnh”, cũng như cách mà vũ trụ của chúng ta hình thành, từ một điểm – một ý tưởng của Đấng Sáng Tạo, ban đầu lý lịch của Batman khá đơn giản, anh ta là con của một tỉ phú, cha mẹ bị giết nên sau đó trở thành “anh hùng” để chống lại tội ác, sau đó thì nhờ sự “nâng cấp” của nhiều trí thức mà một nhân vật đơn giản dần dần có được một nhân cách và tâm hồn, tâm hồn càng sống động và càng phức tạp thì nhân vật càng thật hơn, con người hơn. Khi Batman giống như con người thì các nhân vật bao quanh anh ta cũng thế, ví dụ như Riddler và Catwoman trong phim này, hoặc Joker trong phim Joker vừa rồi, sau đó là những nhân vật phụ khác, ví như series về vị quản gia của Batman.
Như vậy, công thức để tạo ra một “vũ trụ điện ảnh” là đồng hóa nhân vật và bối cảnh với thế giới thật, thổi vào đó linh hồn và sự sống, cho nên những ai muốn tạo ra một “vũ trụ điện ảnh” bằng sự hời hợt và phù phiếm thì sẽ không bao giờ thành công, nếu nó “thành công” thì nó cũng giống với những lâu đài cát thôi, sóng biển tràn qua và nó sụp đổ.
Cái việc đang tồn tại lớn nhất ở VN là người ta quá hời hợt trong cách dùng từ, chính sự hời hợt này sẽ làm hạ cấp mọi thứ giá trị vốn có ở cái từ mà họ sữ dụng, nó khiến người đọc hiểu sai, từ đó đi sai đường, sau nữa thì thứ được tạo ra không phải là một vũ trụ có hệ thống, mà sẽ là một đám mây bụi lơ lững và chết cứng trong không gian vô tận, mà bụi độc càng nhiều thì sự sống thật càng khó nẩy mầm, vũ trụ thật sự càng khó sinh ra.
Cảm ơn các bạn đã đọc bài, nhớ chia sẽ bài viết và giới thiệu Chí Blog đến mọi người, và tích cực “cứu tế” để mình có thêm động lực viết bài nghen.
OCB – ngân hàng phương đông, tk: 0003100008898001, NGUYỄN MINH CHÍ, chi nhánh Thủ Đức. Hoặc: Nguyễn Minh Chí, NH TMCP SAI GON THUONG TIN CN TIEN GIANG, Số TK: 0601 4671 8526
Bất Khả Xâm Phạm – Unbreakable (2000): mọi thứ không thể vô nghĩa!
Joker (2019): nụ cười của nỗi đau – Nghệ Thuật – Sư Tử Vàng
Chúng Ta – Us (2019): Bản thể phía sau chiếc mặt nạ
Nữ Anh Hùng Misery – Misery (1990): khi con người yêu hạnh phúc 3 xu
Bên Dưới Làn Da – Under the Skin (2014): ‘thức ăn’ của những vì sao – Nghệ Thuật
Người Máy Trỗi Dậy – Ex Machina (2015): thông minh hay khôn lỏi
About Author
