American Psycho (2000) là phim tâm lý – giật gân- hài đen, rất nhiều người đã phân tích cho phim này, nhưng Chí Blog – “website duy nhất đa đa siêu siêu vũ trụ giải mã phim nghệ thuật” sẽ đào sâu hơn nữa và điểu chỉnh lại vài nhận định hơi lầm lạc trong cách hiểu phim này. Tất nhiên là tôi đã đọc qua vài bài viết trong và ngoài VN, nhưng bạn cứ yên tâm, bạn sẽ không tìm ở đâu ra những gì mà tôi đã viết từ bất cứ nguồn nào khác – dù bạn có khả năng du hành xuyên không đi nữa hihi. IMDb 7.6 , bài viết tiết lộ nội dung phim.
Ý nghĩa thông điệp truyền tải
Một ít người nhận định rằng American Psycho tả về cái “nam tính độc hại” trong con người của Bateman nói riêng và đàn ông thời kỳ đó nói chung, cái này hơi bị sai nhé bạn. Khi chúng ta nói về cái xấu của đàn ông thì tương đối dễ, vì nó thể hiện khá rõ ràng và nổi trội, nhưng chúng ta lại ít khi nhắc đến cái “nữ tính độc hại”, vì có vẻ khi nhắc tới thì rất dễ bị nữ giới ghét, họ mà ghét thì đàn ông chỉ có thể sống như chú Cuội trên cung trăng thôi (cười). Tuy nhiên bài này tôi đang phân tích về nhân vật nam nên chắc không sao, đúng không? Bạn nghe câu “đó là một thằng đàn ông có tính đàn bà” chưa? Mấy gã đàn ông trong phim là những người có tính cách như thế, nghĩa là bản tính nhỏ nhen thích ganh tị bởi những thứ vô cùng nhỏ nhặt, riêng về phần Bateman, anh ta là sự kết hợp của “nam tính độc hại” và “nữ tính độc hại” ở mức độ nặng nhất.
Bộ phim được bắt đầu bằng cảnh một đĩa thức ăn được trang trí rất đẹp và tinh tế, con dao sáng bóng được hạ xuống cắt miếng thịt thành những phần đều nhau; thật ra dù bạn trang trí nó thế nào đi nữa thì cuối cùng bạn sẽ ăn và tiêu hóa nó, bản chất của nó vẫn là thức ăn mà thôi, cái “đẹp” mà chúng ta thấy không làm thay đổi bản chất vốn có của thức ăn, ngược lại, bởi vì trang trí càng đẹp thì mấy thứ hoa hòe càng nhiều, dụng cụ càng nhiều, trong khi thức ăn càng ít, và nó buộc bạn phải ăn thêm nhiều món khác nữa mới đủ no, và chi phí cho cái sự vô nghĩa này càng tăng cao, sự cạnh tranh trong đời sống càng khốc liệt hơn, sự tham lam và phân cấp xã hội sâu sắc hơn.
Đĩa thức ăn đó là biểu tượng cho một phần bản chất xã hội phương tây ngày nay, “tâm hồn” của nó là TBCN, trong khi “thể xác” nó là XHCN. Tôi nói “một phần” vì bộ phim này đang phê phán cái xấu trong bản chất đang có, nó không phải là toàn vẹn. Nói cách khác, thì xã hội thúc đẩy con người bằng sự đấu tranh sinh tồn nhưng lại cứ rêu rao những bài giảng về “tình yêu thương nhân loại”, khi cái sự rêu rao đó được thể hiện quá mức thì nó trở thành giả tạo và đạo đức giả.
Sự châm biếm đó cũng được thể hiện qua cách người ta gọi tên thức ăn với sự tôn trọng và đầy đủ chi tiết, “bánh mì kẹp cá kiếm cùng sốt hành” – đến cả nguyên liệu thức ăn cũng được quyền “bình đẳng” nhé. Đó là nơi để ăn vào, còn nơi mà người ta “thải ra” thì sao? Bạn nhớ cảnh phía trên bồn tiểu được gắn bức tranh kinh điển cô bé trong tác phẩm Những Người Khốn Khổ, bức tranh đó hòa vào nửa khuôn mặt màu xanh của Bateman, điều đó hàm ý rằng con người của xã hội này đang chà đạp lên những giá trị mang tính nhân văn đích thực, và tâm hồn Bateman chẳng khác chi một kẻ nghèo hèn cùng với sự ích kỷ cá nhân của anh ta; hoặc bạn có thể thấy vài cảnh tương tự thế, như việc anh ta giết người khi mở những bản nhạc của những ca sĩ như Phil Collins – tôi thích bài “Another Day In Paradise” của anh này.
Chí Blog có kịch bản phim điện ảnh, ai mua không?
Xã hội sẽ tốt đẹp biết mấy khi nó là sự hòa trộn giữa 2 mặt tốt đẹp của tính cá nhân (hoặc nam tính) và tính cộng đồng (hoặc nữ tính), nhưng vấn đề là sự kết hợp đó chỉ là cái mặt nạ mang tính đạo đức giả mà thôi, không những thế, bởi vì người ta chỉ biết chạy theo vẻ đẹp của hình thức và cực đoan nên nó khiến các giá trị về tinh thần hoặc “tâm hồn” bị đảo lộn.
Hãy nhìn cách mà Bateman chăm sóc bản thân, cực kỳ giống những cô nàng “bình hoa di động” suốt ngày chỉ dành thời gian cho việc chải chuốc và làm đẹp thể xác, trong khi tâm hồn thì đang mục rữa. Cái xã hội trong phim nó có sự “bình đẳng” đấy, nhưng nó chỉ là hình thức, ví như phụ nữ được “quyền” như đàn ông, nghĩa là họ có thể ăn mặc, chơi bời, hút thuốc và uống rượu như đàn ông, tuy nhiên khi nhìn vào bản chất thì họ phụ thuộc vào đàn ông và là “thức ăn” là nạn nhân của đàn ông; các cô gái trong phim phần lớn được nhìn thấy qua hình ảnh là trợ lý hoặc gái điếm, hoặc gái nhảy trong vũ trường, trong khi các vị trí chủ chốt trong công ty hoặc chính phủ đều thuộc về đàn ông. Đạo diễn là nữ nên tính châm biếm của phim này rất sâu cay.
Tại sao bản tính của Bateman là sự hòa trộn “độc hại” của nam và nữ? Nếu “nữ tính độc hại” là sự ganh ghét nhỏ mọn và chạy theo vẻ đẹp hình thức, thì “nữ tính tốt đẹp” là lòng bao dung – trắc ẩn – vị tha – dịu dàng, và cái “nam tính độc hại” sẽ được chữa lành nếu tìm được “nữ tính tốt đẹp”. Vấn đề là bộ mặt xã hội chỉ mang tính hình thức, nên cái “nữ tính độc hại” này thấm vào và hoà trộn với cái “nam tính độc hại” có sẵn và cuối cùng thì nó tạo tác lên một kẻ biến thái giết người hàng loạt như Bateman.
Sẵn nói về 2 loại “độc hại” thì tôi cũng liên hệ 2 câu chuyện cổ tích kinh điển để các bạn hiểu thêm, truyện Người Đẹp Và Quái Thú hàm ý rằng tình yêu của người phụ nữ “đẹp” có thể xóa bỏ đi cái bản năng tàn bạo và thú dữ ở người đàn ông; truyện Nàng Bạch Tuyết hàm ý rằng tình yêu của chàng “hoàng tử” có thể khiến cho cô gái đang “ngủ mê” (u mê – ngây thơ – cả tin) được “thức tỉnh”. Nghĩa là cái bản tính “tốt đẹp” của giới này có thể chữa lành cái “độc hại” của giới kia.
Tính châm biếm không dừng lại ở việc mô tả trong cách sống của những người đàn ông, nó còn thể hiện ở cách mô tả xã hội, qua sự tương phản với câu chuyện trong truyện/phim Batman, nhìn tên của Bateman thì bạn sẽ hiểu. Bối cảnh trong phim Batman thế nào? Một thành phố tràn ngập tội phạm dốt nát và gái điếm phần lớn là dân nhập cư, khi ai đó đi vào những con đường tối thì rất dễ xẩy ra cướp giật, thế là một anh chàng thuộc tần lớp thượng lưu hóa thân thành anh hùng cứu vớt xã hội, anh ấy mang mặt nạ, khoát vào bộ trang phục màu tối để hành hiệp trượng nghĩa.
Trong khi đó thì phim American Psycho cho thấy điều ngược lại, nó giống món ăn cao cấp ở đầu phim, cái bọn hút chích phần lớn thuộc về những gã đàn ông giàu có, việc hút chích không diễn ra ở các con đường tối mà được gom lại trong các quán bar và có phòng riêng để chơi ma túy; gái điếm là những cô gái bản xứ tóc vàng “cao quý” và họ có thể là sinh viên đại học. Một anh chàng thuộc tần lớp thượng lưu không cần mang mặt nạ, đi xe hạng sang và hóa thân thành kẻ giết người hàng loạt; anh ta chỉ mang “mặt nạ” làm đẹp da, mặc áo mưa để tránh việc máu nạn nhân có thể làm bẩn trang phục. Còn về chuyện cướp giật thì sao? Như cảnh cuối phim chúng ta thấy, quyển sổ tay đó thể hiện rằng Bateman hoặc bạn anh ta chẳng có việc gì để làm, ngoại trừ những cuộc hẹn ăn chơi hoặc dùng bữa với bạn gái, ấy thế mà họ vẫn giàu sụ, đó chính là “cướp giật” trong một hình thức khác mà thôi.
Còn về những chuyện giết người thì sao? Bateman là tên biến thái giết người hàng loạt hay chỉ là kẻ tâm thần đang bị ảo giác? Thật sự mà nói thì là thật hay chỉ là tưởng tượng cũng không quan trọng lắm, tại sao? Vì bản chất bộ phim American Psycho này là lột “mặt nạ” con người và xã hội Mỹ, nghĩa là dù mọi chuyện là thật thì nó vẫn diễn ra đúng cái trình tự mà chúng ta thấy. Bateman là con của một đại tư bản, nên nếu anh ấy phạm tội thì cha anh ấy cũng sẽ giải quyết giúp, rồi thì ngành tư pháp – vị luật sư không thể để thân chủ của mình bị kết tội, tập đoàn địa ốc sẽ không để một vụ giết người hàng loạt làm “bẩn” khu nhà cao cấp của họ – cảnh Bateman tìm lại nơi đó và nó vừa được dọn dẹp lại y như mới để cho người khác thuê, còn phía cảnh sát thì cũng chỉ điều tra cho có và sẽ cho qua, nếu có vụ giết người thì sẽ làm “bẩn” bộ mặt của thành phố.
Cuối cùng thì tất cả những điều đó giống như hình ảnh mấy món ăn thượng lưu ở đầu phim, thức ăn vẫn là thức ăn, chỉ là mấy cái “xấu” của nó đều bị “dọn dẹp” để nó có vẻ ngoài đẹp đẽ hơn thôi; giống như lời của vị cảnh sát điều tra, rằng đôi lúc ông ta cảm giác như có nhiều người bỗng nhiên biến mất và giống như mặt đất đã nuốt chửng họ. Cái ác trong một xã hội thế này rất khó phơi bày ra ánh sáng, nó giống như hình ảnh dĩa thức ăn gần ở cuối phim, trên dĩa thức ăn có thức ăn và “dấu tích” còn lại của cái nĩa và con dao đã được lấy đi khỏi đĩa, cái nĩa và con dao lúc này ở đâu? Ở trên tay của người ăn – tần lớp thượng lưu của xã hội.
Một điều nữa, tuy nói rằng nam giới trong phim chỉ được cái vẻ ngoài, còn tâm hồn thì trống rỗng, nhưng điều đó không tương ứng với Bateman, vì anh ấy có tâm hồn khá nhạy cảm, điều đó thể hiện sự khác biệt của anh ấy với những gã bạn còn lại, mà càng nhạy cảm trong một xã hội như thế thì càng dễ trở nên bệnh hoạn và biến thái, sự nhạy cảm đó thể hiện qua việc Bateman không giết anh bạn đồng nghiệp có xu hướng đồng tính, hoặc việc nhận ra bản thân là kẻ giết người hàng loạt và muốn tự thú, tuy nhiên với vị thế của anh ta và bản chất xã hội này thì kể cả việc tự thú thì người ta cũng không cho luôn, để cuối cùng thì bản thân Bateman hoặc thậm chí khán giả cũng chẳng biết những chuyện giết người đó là thật hay giả. Biên kịch, đạo diễn, và diễn viên Christian Bale đã tạo ra một bộ phim rất độc đáo và thâm thúy.
Sau khi đọc xong bài này, bạn có thể liên hệ tính cách của Bateman với cái gã ẻo lả là con của người em dâu trong phim The Power of the Dog, gã đó chỉ còn thiếu mỗi chuyện chăm sóc cho cái bề ngoài của gã, chứ cái tâm ác độc thì khá giống nhau, và như tôi đã phân tích trong bài đó, gã là bộ mặt của xh mới thiên về “nữ tính” nhưng vô cảm ngày nay.
Bạn thấy bài viết này của mình thế nào? Những điều tôi chỉ ra có hợp lý không? Bộ phim này được sản xuất cách nay 22 năm, sẽ có nhiều người phân tích nó, bạn có thể tìm đọc để so sánh, nhưng khi đọc những bài đó bạn nhớ chú trọng vào những giải thích cốt lõi và rõ ràng chứ không phải những mô tả hoa hòe hoặc mơ hồ hoặc chung chung. Nếu bài của mình chất lượng thì nhớ tích cực “cứu tế” nhé:
OCB – ngân hàng phương đông, tk: 0003100008898001, NGUYỄN MINH CHÍ, chi nhánh Thủ Đức.
hoặc: Nguyễn Minh Chí, NH TMCP SAI GON THUONG TIN CN TIEN GIANG, Số TK: 0601 4671 8526
Kẻ Rình Mò – Stalker (1979): không còn ai để dẫn đường – Nghệ thuật
Lễ Hội Đẫm Máu – Midsommar (2019): bóng tối giữa bông hoa
7 tội lỗi chết người – Se7en (1995): đời mà! phải không?!
Chìa Khóa Về Nhà Tôi – The Occupant (2020): gia đình “hoàn hảo” thời hiện đại – new
Joker (2019): nụ cười của nỗi đau – Nghệ Thuật – Sư Tử Vàng
Nữ Anh Hùng Misery – Misery (1990): khi con người yêu hạnh phúc 3 xu
Người Máy Trỗi Dậy – Ex Machina (2015): thông minh hay khôn lỏi
About Author
