Bạn biết điều gì tạo nên sự bất tử? Đó là khi nó được xem như một biểu tượng của chân lý vĩnh hằng, từ “chân lý” được dịch sát nghĩa là “sự thật”. Khi bạn đọc một cuốn sách, các nhân vật, các diễn biến, chỉ giống như thứ đất nung của một pho tượng thánh trong các tôn giáo, là chất gỗ tạo nên cây thập tự của đạo Kito, nhưng cái làm nên giá trị lại chính là linh hồn và tinh thần ẩn chứa bên trong mà cái hình thái của thứ vật liệu ấy biểu hiện. Moby Dick của bên ngoài là cuộc phiên lưu, cuộc tranh đấu giữa con người với tự nhiên; còn cái bên trong, cái hàm ý, là cuộc đấu tranh của bản thể người với cuộc đời, ở giữa biển đời mênh mông ấy thì cái bản thể nhỏ nhoi đó sẽ đi về đâu? Sẽ can đảm đương đầu để giữ lấy phẩm giá hay hèn nhát rút lui và đánh mất bản thân?
Tác phẩm như một bản trường ca hùng tráng, cho ta sống trong cái toàn vẹn của sự thật dù trong nó là sự gầm thét hoang dại với những hiểm nguy chực chờ, còn hơn là sự êm ái của nền văn minh nhưng tràn ngặp sự giả dối phờ phỉnh. Nhìn vào xã hội ngày nay, tất cả chúng ta giống như những kẻ tù đày đang bị xiềng xích kéo sấp mặt xuống sát đất, chúng ta thỏa mãn với tình yêu và chân lý trên phim ảnh hay những trang sách, còn đời sống thực thì lờ nó đi và thỏa hiệp với sự giả trá để được yên thân.
“Trên thế gian này hỡi anh em bạn thuyền, tội lỗi mà trả lộ phí thì có thể du hành tự do như thường, không cần giấy thông hành nào cả, trong lúc đạo đức, nếu là kẻ nghèo nàn, sẽ bị ngăn lại ở mọi biên giới” – chương 9 (bài giảng)
Không lạ khi Moby Dick được xem như một trong những biểu tượng cho nền văn học Mỹ, vì trong nó ta luôn tìm thấy những tư tưởng của tự do và bình đẳng, không định kiến. Khi nói về những thủy thủ trên tàu Pequod dù là ở cương vị nào hay dân tộc nào, ta đều thấy họ được so sánh với những vị vua thời xa xưa, có dòng máu hoàng tộc, hoặc được nâng lên cao vời và vượt xa cái địa vị bị xem là thấp hèn trong mắt người đời. Cái phẩm giá tự thân trong mỗi con người, trong từng vai trò, luôn được trân trọng; giống như một mẫu đinh tán hoặc một bánh răng bé tí trong một cỗ máy to lớn, mà nếu thiếu chúng thì cỗ máy ấy sẽ khó lòng hoạt động trơn tru để hoàn thành sứ mệnh của nó. Rất khó để tìm được một tư tưởng mang tính cấp tiến và xóa nhòa định kiến giống như thế cách nay gần 170 năm; từ những định kiến về dân tộc, tôn giáo, và vai trò con người trong xã hội; vì những định kiến ấy luôn tồn tại trong con người dù là hàng ngàn năm trước hay trong hiện tại hoặc hàng trăm thậm chí là hàng ngàn năm sau.
Chí Blog có kịch bản phim điện ảnh, ai mua không?
Mặt khác, biển khơi như một biểu tượng của sự tự do, trên đại dương không có bất kỳ một con đường nào như trên bộ, và nếu có một thứ gọi là “đường” được tạo ra bởi những dòng hải lưu hay các luồng gió hoặc vĩ đá ngầm, thì chúng cũng không bị giới hạn bởi một chiều rộng nào cả, và ở hai bên của chúng cũng không bị chắn ngang bởi lề hay những dãy nhà san sát, khi ấy ta có thể rẽ về mọi hướng mà ta muốn; ở giữa đại dương bao la, ta không có nơi nào để ẩn trú, ta phải buột mình trở nên dũng cảm để vượt qua, tự giành giật lấy cái mạng sống nhỏ bé đang chao đảo trong lòng một thứ gì đó vô cùng bao la rộng lớn và không bến bờ. Khi biển gào thét và những đợt sóng dâng trào như bức tường thành, chiếc thuyền con phải đủ vững chắc, mủi thuyền phải sắc và nhọn, để xông thẳng vào như một mủi lao và chẻ con sóng ấy ra làm đôi, nếu lúc ấy nó quay lưng bỏ chạy thì cơn sóng sẽ hất tung nó lên và nhấn chìm vĩnh viễn giữa lòng biển sâu.
Hãy nhớ đến tâm trạng khi bạn xem bóng đá, bạn cười, bạn khóc, vì sao lại thế? Hãy nhớ đến những môn thể thao mạo hiểm, leo núi, đi dây, phải chăng những con người đó muốn đứng trên đỉnh Himalaya hoặc ở bên kia tòa tháp mà sợi dây giăng qua? Tất cả đều không phải, họ làm thế để tìm được cái trạng thái được “sống” trong thực tại khi quá trình chinh phục đang diễn ra, để tất cả sinh lực từ thể xác đến linh hồn được đốt cháy và tỏa sáng, để bản thể được giải phóng một cách toàn vẹn với khả năng của nó. Mọi sự vĩ đại được bắt đầu bởi một mục đích vĩ đại, châu Mỹ được tìm ra bởi một người có máu thám hiểm chứ không phải từ một con buôn, chiếc máy bay được tạo ra từ một người khát khao bay vào không trung chứ không phải từ một công ty vận tải, Google hay Facebook được tạo ra với mục đích phục vụ và kết nối con người chứ không phải để quảng cáo. Nhưng sau đó con người đã làm gì với thứ họ đã tạo ra?
Con tàu Pequod khác với những con tàu khác, mục tiêu của nó là theo đuổi con cá voi vô địch đã sống sót sau nhiều cuộc chạm trán với những kẻ đi săn, bởi nó có cái sức sống mãnh liệt đó nên nó có một tên riêng – Moby Dick. Lão thuyền trưởng Ahab đã chạm trán với nó và đã thất bại, và nó trở thành một nỗi ám ảnh đối với ông, ông muốn tìn lại nó, giết chết nó. Có lẽ rất nhiều kẻ trên tàu không cảm nhận được điều mà ông cảm nhận, nhưng sâu trong những bản thể kia cũng cháy rực nỗi khao khát như ông, họ bị ông chinh phục bởi cái ý chí mạnh mẽ mà ông đang tỏa ra, họ sẽ sát cánh cùng ông để lao vào một cuộc chiến thần thánh – hoặc có thể gọi là điên rồ. Thuyền trưởng Ahab là biểu tượng cho những vị thống lãnh thiên tài mà ta từng thấy trong lịch sử, bất kể điều mà họ mang đến cho loài người là sự sống hay sự hủy diệt; nhưng nếu ta gán ghép cho họ những mục đích tầm thường, thì ta chỉ đang thể hiện sự dốt nát của chính ta.
Những đoạn trên tôi viết khi đọc được 1/3 quyển sách.
Đoạn giữa tác giả đi sâu vào phân tích đặc điểm cá voi và ngành săn cá voi, cuộc hành trình này quá gian nan nên có vài đoạn tôi phải dùng tàu cao tốc để lướt qua (cười). Đoạn này tác giả lồng ghép vào rất nhiều thông tin lịch sử và tôn giáo, tìm hiểu các truyền thuyết. Vài chỗ đọc về tập tính loài cá thì tôi không biết tác giả nói về cá hay về người, và cả cái số phận của chúng nữa.
1/3 cuối thì tôi phải dùng hỏa tiển để bay cái vèo đến cuộc chiến của Ahab và Moby Dick, đúng là đi trên tàu ở giữa đại dương bao la thì cần một nỗ lực phi thường mà tôi thì thiếu cái đó (cười). Sau khi biết kết quả cuộc chiến thì tôi cảm thấy chút ngậm ngùi, cái cuộc tranh đấu ấy chỉ đến từ con người chứ con Moby Dick nào đâu muốn, nó chỉ sống cuộc đời của nó, dạo bước trên con đường của nó, và những gì nó làm chỉ là tự vệ. Người với người chẳng phải cũng thường rơi vào trường hợp này sao?! Tôi chẳng biết điều ông Ahab làm là đúng hay sai, nó vừa có ý nghĩa lại vừa vô nghĩa, nó khiến con người tỏa sáng như thần thánh nhưng cũng đưa họ thẳng xuống địa ngục; giống như câu chuyện về tháp Babel, con người muốn vươn lên tận trời cao, rồi khi việc ấy vượt quá sức người thì ngọn tháp sụp đổ và chôn vùi họ, nhưng con người sẽ không ngừng vươn lên.
Có lẽ tôi còn quá trẻ (trẻ lắm) để thật sự hiểu, chắc phải chờ một thời gian nữa mới quay lại con tàu Pequod để cùng thủy thủ đoàn đi trọn cuộc hành trình. Dù lướt bằng tàu cao tốc hay hỏa tiễn thì vẫn phải công nhận Moby Dick là một tác phẩm lớn của văn học Mỹ, vì lượng kiến thức trong cuốn này rất lớn, lịch sử, tôn giáo, địa lý, ngành hàng hải…; vì thế ai thích thể loại này và có tính kiên trì cao thì mới nên mua.
Cảm ơn các bạn đã đọc bài, nhớ chia sẽ bài viết và giới thiệu Chí Blog đến mọi người, và tích cực “cứu tế” để mình có thêm động lực viết bài nghen.
OCB – ngân hàng phương đông, tk: 0003100008898001, NGUYỄN MINH CHÍ, chi nhánh Thủ Đức. Hoặc: Nguyễn Minh Chí, NH TMCP SAI GON THUONG TIN CN TIEN GIANG, Số TK: 0601 4671 8526
Top 50 bài review sách văn học kinh điển của Chí Blog